Argentine : Nomenclature wichí des oiseaux
Publié le 14 Décembre 2023
Des guides de terrain de différents auteurs, du matériel photographique et des enregistrements de vocalisations ont été utilisés pour identifier les espèces, en complétant les identifications par des visites sur le terrain. Au total, 129 espèces d'oiseaux sauvages appartenant à 46 familles et trois espèces d'oiseaux domestiques ont été identifiées et nommées. Une fois la liste établie, elle a été corrigée selon l'alphabet wichí unifié adopté par les locuteurs de la variété dialectale Bermejo en tant que groupe sous la coordination de Verónica Nercesian, linguiste spécialisée dans le wichí (chercheuse au CONICET).
En outre, une classification selon les "modes de vie et de comportement" a été obtenue, par exemple Afwenchey toj ihi inot ("Oiseaux qui vivent dans l'eau"), Afwenchey toj takhus ("Oiseaux qui marchent"), Afwenchey toj wiy'o ("Oiseaux qui volent"), qui est encore en cours de systématisation. Il s'agit d'un projet adopté par les locuteurs du dialecte de Bermejo en tant que groupe, sous la coordination de Verónica Nercesian, linguiste spécialisée dans le wichí (chercheuse au CONICET).
traduction caro
buse à gros bec (fr) Taguató cumún (Es) / Alhech'alu (Wi), (Buteo magnirostris) Par Bernard DUPONT from FRANCE — Roadside Hawk (Buteo magnirostris), CC BY-SA 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=49980726
chevêche des terriers (fr) Lechucita de las vizcacheras (Es) / Amyolo (Wi), (Athene cunicularia) Par travelwayoflife — Flickr: Owl Family Portrait, CC BY-SA 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=16235026
amazone à front bleu (fr) Loro hablador (Es) / Ele (Wi), (Amazona aestiva) Par Bernard DUPONT from FRANCE — Turquoise-fronted Amazon (Amazona aestiva), CC BY-SA 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=51070743
onoré rayé (fr) Hocó colorado (Es) / Pemtaj (Wi), (Trigrisoma lineatum) Par Bernard DUPONT from FRANCE — Rufescent Tiger Heron (Tigrisoma lineatum) in sunset light ..., CC BY-SA 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=51220879
Espagnol (nom commun) | Nom scientifique | Famille | Wichí | Nom français |
Aguila negra | buteogallus urubitinga | accipitridae | chilenhataj | buse urubu |
Aguilucho colorado | heterospizias meridionalis | accipitridae | miyu | busse roussâtre |
Alicuco común | otus choliba | strigidae | sinalhchu | petit-duc choliba |
Anó chico | crotophagus ani | cuculiade | ch'inho | ani à bec lisse |
Añapero migratorio | chordeilis menor | caprimulgidae | y'amekw | engoulevent d'Amérique |
Atajacaminos chico | caprimulgus parvulus | caprimulgidae | tsiwalhkwulh | engoulevent des bois |
Atajacaminos colorado | caprimulgus rufus | caprimulgidae | chupwejt'alho | engoulevent roux |
Bandurria común | theristicus melanopis | threskionithidae | wukak | ibis à face noire |
Bandurria mora | harpiprion caerulescens | threskiornithidae | kalakp'i | ibis plombé |
Barullero | euscarthmus meloryphus | tyrannidae | op'elha | tyranneau à huppe fauve |
Batará común | thamnophilus caerulenses | thamnophilidae | ch'o | batara bleuâtre |
Batará mayor | taraba major | thamnophilidae | ts'ulutaj | grand batara |
Benteveo/pitogüe | pitangus sulphurateus | tyrannidae | wits'ohot | tyran quiquivi |
Biguá | phalacrocorax olivaceus | phalacrocoracidae | askan | cormoran vigua |
Boyero de alas amarillas | cacicus chrysopterus | icteridae | ts'eyis/fwiliska'te | cassique à épaulettes |
Boyero negro | cacicus solitarius | icteridae | sipulup | cassique solitaire |
Burlisto cola castaña | myiarchus tyrannulus | tyrannidae | mit | tyran de Wied |
Caburé chico | glaucidium brasilianum | strigidae | fwulit | chevêchette brune |
Cachalote castaño | pseudoseisura lophotes | furnariidae | pulaj | cachalote brun |
Cachilo ceja amarillo/manimbe | ammodramus humeralis | emberizidae | hapwu | bruant des savanes |
Calancate | aratinga acuticaudata | psittacidae | sat'as | conure à tête bleue |
Calandria real | mimus triurus | mimidae | najtes | moqueur à ailes blanches |
Caracolero | rosthramus sociabilis | accipitridae | mahokwenaj | milan des marais |
Carancho | polyborus plancus | falconidae | ahetsaj | caracara huppé |
Carau | aramus guarauna | aramidae | tsiwu | courlan brun |
Cardenal común | paroaria coronata | emberizidae | wusach'it | paroare huppé |
Cardenilla | paroaria capitata | emberizidae | wusach'it litak | paroare à bec jaune |
Carpinterito común | picumnus cirratus | picidae | etek ahoyaj | picumne frangé |
Carpintero bataraz chico | picoides mixtus | picidae | kaselhtaj | pic varié |
Carpintero de los cardones | melanerpes cactorum | picidae | chefwchets'i | pic des cactus |
Carpintero negro de dorso blanco | campephilus leucopogon | picidae | siw'uk | pic à dos crème |
Carpintero real | colaptes melanochloros | picidae | selaj chonis | pic vert et noir |
Chajá | chauna torquata | anhimidae | tsohok | kamichi à collier |
Charata | ortalis canicollis | cracidae | sitofwe | ortalide du Chaco |
Chiflón | syrigma sibilatrix | ardeidae | ten-ten | héron flûte-du-soleil |
Chimachima | milvago chimachima | falconidae | ahetsetaj | caracara à tête jaune |
Chimango | milvago chimango | falconidae | ts'iya | caracara chimango |
Chinchero chico | lepidocolaptes angustirostris | dendrocolaptidae | fuwitson'i | grimpar à bec étroit |
Chingolo/che sy hasy | zonotrichia capensis | emberizidae | takyotson | bruant chingolo |
Chiricote | aramides cajaneus | anatidae | wuftak | râle de Cayenne |
Chorlito de collar | charadrius collaris | charadriidae | asinhostata'a | pluvier d'Azara |
Chuña de patas negras | chunga burmeisteri | cariamidae | nech' | cariama de Burmeister |
Chuña de patas rojas | cariama cristata | cariamidae | nech'etaj | |
Churrinche | pyrocephalus rubinus | tyrannidae | fwalalo | moucherolle écarlate |
Cigüeña americana | ciconia maguari | ciconidae | wetnaj | cigogne maguari |
Cotorra | myiopsitta monachus | psittacidae | chech'e | conure veuve |
Crespín | tapera naevia | cuculidae | suytin | géocoucou tacheté |
Cuclillo canelo | coccyzus melacoryphus | cuculidae | kow-kowtaj | coulicou de Vieillot |
Cuervillo cara pelada | phimosus infuscatus | threskiornithidae | hakhaktaj | ibis à face nue |
Cuervillo de cañada | plegadis chici | threskiornithidae | hakhaktaj | ibis à face blanche |
Curutié de cabeza estriada | cranioleuca pyrrhophia | tyrannidae | samlok'oj | synallaxe roux et brun |
Durmilí | nystalus maculatus | bucconidae | siwutofwe | tamatia tamajac |
Espatula rosada | platalea ajaja | threskiornithidae | miletsaj | spatule rosée |
Espinero crestudo | coryphistera alaudina | furnariidae | khosten'i | anumbi alouette |
Fuegero común | piranga flava | thraupidae | neslot'i | piranga orangé |
Gallareta ligas rojas | fulica armillata | rallidae | la'etaj | foulque à jarretières |
Gallina | gallus gallus | phasianidad | atsinha | coq doré |
Gallina de Guinea | numida meleagris | numinidae | pufwat | pintade de Numidie |
Gallina pigmea | gallus gallus | phasianidae | inana | |
Gallito copetón | rhinocrypta lanceolata | rhinocryptidae | ch'ay-ch'ay | tourco huppé |
Gallo | gallus gallus | phasianidad | hu'u asnak | |
Garcita bueyera | bubulcus ibis | ardeidae | ahotowalak | héron garde-boeufs |
Garza blanca | egretta alba | ardeidae | mup'i | grande aigrette |
Garza mora | ardea cocoi | ardeidae | kalaktaj | héron cocoi |
Gavilán patas largas | geranospiza caerulescens | accipitridae | wun'a wemek | buse échasse |
Golondrina barranquera | notiochelidon cuanoleuca | hirundinidae | fuwitsoaj | hirondelle bleu et blanc |
Gorrión | passer domesticus | plocidae | poset ch'ulhas | moineau domestique |
Halconcito colorado | falco sparverius | accipitridae | tsilik-kliktaj | crécerelle d'Amérique |
Hocó colorado | trigrisoma lineatum | ardeidae | pemtaj | onoré rayé |
Hornero común | furnarius rufus | furnariidae | tats'itaj | fournier roux |
Hornero copetón | furnarius cristatus | furanriidae | tats'i | fournier huppé |
Inambú chico común | nothura maculosa | tinamidae | asnaj | tinamou tacheté |
Inambú montaraz | nothoprocta cinerascens | tinamidae | asnaj | tinamou sauvageon |
Ipacaá | aramides ypecaha | rallidae | wak'a | râle ypécaha |
Jabirú | jabiru mycteria | ciconidae | putsaj | jabiru d'Amérique |
Jacana | jacana jacana | jacanidae | yek-yek | jacana noir |
Jote cabeza colorada | cathartes aura | cathartidae | hat'o | urubu à tête rouge |
Jote cabeza negra | coragyps atratus | cathartidae | tsetwu | urubu noir |
Jote real | sarcoramphus papa | cathartidae | istiwin | sarcoramphe roi |
Juan chiviro | cyclharis guajanensis | vironidae | seyhay | sourciroux mélodieux |
Lechucita de las vizcacheras | athene cunicularia | strigidae | amyolo | chevêche des terriers |
Lechuza bataraz | strix chacoensis | strigidae | wukw'u | chouette du Chaco |
Lechuza de campanario | tyto alba | tytonidae | ch'estaj | chouette effraie |
Loro hablante | amazona aestiva | psittacidae | ele | amazone à front bleu |
Macá chico | tachybaptes dominicus | podicipedidae | wejchayu | grèbe minime |
Martín pescador chico | chloroceryle americana | alcedinidae | kajtet | martin-pêcheur vert |
Martín pescador grande | ceryle torquata | alcedinidae | kajtet | martin-pêcheur à ventre roux |
Martineta grande | eudromia formosa | tinamidae | asnataj | tinamou superbe |
Matico | icterus croconotis | icteridae | ponho' | oriole à dos orange |
Mirasol chico | ixobrychus exilis | ardeidae | khostaj | petit blongios |
Mirasol común | ixobrychus involucris | ardeidae | tsinekw | blongios varié |
Monjita blanca | xolmis irupero | tyrannidae | lhelht'oj | pépoaza irupéro |
Monjita coronada | xolmis coronata | tyrannidae | ihwokw lanek | pépoaza couronné |
Mosqueta ojo dorado | hemitriccus margaritaceiventer | tyrannidae | tefwtan | todirostre à ventre pâle |
Nandú | rhea americana | rheidae | wonthlhoj | nandou d'Amérique |
Naranjero | thraupis bonariensis | emberizidae | tsi-tsik | tangara fourchu |
Ñacurutú | bubo virginianus | strigidae | chilechekw | grand-duc d'Amérique |
Paloma picazuro | columbina talpacoti | columbidae | chilay'itaj | colombe rousse |
Pato de collar | anas leucophrys | anatidae | yelen'i | canard à collier noir |
Pato real | cairina moschata | abatidae | fwuy'aj | canard musqué |
Pavo | meleagris gallopavo | phasianidad | miklhitaj | dindon sauvage |
Pepitero de collar | saltator aurantiirostris | emberizidae | wejch'esetaj | saltator à bec orange |
Pepitero gris | saltator coerulescens | emberizidae | tsiyu | saltator gris |
Pepitero verdoso | saltator similis | emberizidae | tishumtaj | saltator olive |
Picabuey | machetornis rixosus | tyrannidae | amukut | moucherolle querelleur |
Picaflor verde común | chlorostilbon zureoventris | trochilidae | ts'enaj | émeraude splendide |
Picapalo de pico rojizo | campyloramphus trochilirostris | dendrocolaptidae | wik-wik | grimpar colibri |
Pirincho | guira guira | cuculiade | hotsen'i | guira cantara |
Pitotoy | tringa solitario | scolopacidae | teses | chevalier solitaire |
Pollito | gallus gallus | phasianidae | hu'ules | |
Sirirí pampa | dendrocygna viduata | anatidae | tsihis | dendrocygne veuf |
Suirirí común | suiriri suiriri | tyrannidae | p'uwalhay | tyranneau suiriri |
Tacuarita azul | polioptila dumicola | polioptidae | pista | gobemoucheron masqué |
Taguató común | buteo magnirostris | accipitridae | alhoch'alu | buse à gros bec |
Tataupá común | crypturellus tataupa | tinamidae | fwit'uy | tinamou tataupa |
Tero común | vanellus chilensis | charadriidae | tal-tal | vanneau téro |
Tero real | himantopus mexicanus | recurvirostridae | cheyekwtaj | échasse d'Amérique |
Tijereta | tyrannus savana | tyrannidae | pelhakasup'a | tyran des savanes |
Tingazú | piaya cayana | cuculidae | whu-whutaj | piaye écureuil |
Torcacita | columbina picui | columbidae | chilay'i | colombe picui |
Torcaza | zenaida auriculata | columbidae | pup | tourterelle oreillarde |
Tordo musico | molothrus badius | icteridae | chalhjhitaj | carouge à ailes baies |
Tordo pico corto | molothrus rufoaxillaris | icteridae | chepetaj | vacher criard |
Tordo renegrido/guyrau | molothrus bonariensis | icteridae | fwitsekwwu | vacher luisant |
Trepador gigante | xiphocolaptes major | dendrocolaptidae | tep'ut | grand grimpar |
Tucán grande | ramphastos toco | ramphastidae | tuk | toucan toco |
Tuquito gris | empidonomus auratioatrocristatus | tyrannidae | n'esletaj | tyran oriflamme |
Tuyuyú | mycteria americana | ciconidae | lhukutaj | tantale d'Amériqué |
Urraca común/akaé para | cyanocorax chrysops | corvidae | naj jekw | geai acahé |
Urutaú | nyctibius griseus | nyctibidae | chiyapup | ibijau gris |
Viudita blanca | fluvicola pica | tyrannidae | katse | moucherolle pie |
Yerutí común | leptopila verreauxi | columbidae | sipep | colombe de Verreaux |
Zorzal chalchalero/korochire | tordus amaurocholinus | turdidae | poktaj | merle à ventre clair |
Zorzal colorado/ havía pytâ | turdus rufiventris | turdidae | letsen'iwu | merle à ventre roux |
grimpereau à bec grêle (fr) Chinchero chico (Es) / Fwitson'i (Wi), (Lepidocolaptes angustirostris) By Lip Kee Yap - originally posted to Flickr as Narrow-billed woodcreeper (Lepidocolaptes angustirostris), CC BY-SA 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=5227172
grand duc d'Amérique (fr) Ñacurutú (Es) / Chilechekw (Wi), (Bubo virginianus) Par Mary C. Kirby — https://www.flickr.com/photos/shudrbug/1502256414/in/set-72157594307880833/, CC BY 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=2882446
kamichi à collier (fr) Chajá (Es) / Tsohok (Wi), (Chauna torquata) Par Cláudio Dias Timm from Rio Grande do Sul — Tarrã (Chauna torquata)Uploaded by Snowmanradio, CC BY-SA 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=13245934
canard à collier noir (fr) Pato de collar (Es) / Yelen'i (Wi), (Anas leucophrys) By Joachim Lutz - Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=91832570
/https%3A%2F%2Flenguawichi.com.ar%2Fwp-content%2Fuploads%2F2017%2F07%2Frombo-23.png)
Desde hace siglos el pueblo wichí habita los bosques del chaco semiárido donde tradicionalmente ha establecido y mantenido una estrecha relación con el contexto natural en el que vive. El ...
https://lenguawichi.com.ar/cultura/nomenclatura-wichi-de-aves/